Экстремисті «емдеу» мүмкін бе?
Садақа – өмірді өзгертетін амал!
Тауып айтылған сөз
Зайырлы елдің заңдары толерантты
Аш адамдарды алалау
8 (7122) 50 43 36
RUHANIAT ÄLEMI
RUHANIAT ÄLEMI
облыстық ақпараттық газеті
облыстық ақпараттық газеті
Ислам дінінің Батыс Қазақстан аймағына таралу тарихы
Қазақ жеріне ислам діні 751 жылы орын алған «Атлах» шайқасынан кейін тарала бастады. Ислам дінінің Қазақ даласына таралуының бірнеше себептері болды. Сондай себептерінің бірі сауда орталықтарында мұсылмандармен жасалған сауда-саттық еді. Сауда барысында мұсылмандардың әділдігіне тәнті болған түркі халықтары исламды тұңығы лайланбаған хақ дін деп қабылдады. Осы сынды өзге де себептердің ықпалымен ислам діні Қазақ даласына жылдам тарады. Алғашқы уақыттарда ислам діні Қазақ жерінің оңтүстік аймақтарын қамтыса кейін келе Батыс аймақтарға тамырын жая бастады. Қазақстанның батыс бөлігіне ислам дінінің қанат жаюна ең үлкен үлесін қосқан Алтын Орда мемлекеті болды. Алтын Орда мемлекетінің бетке ұстар хандары Берке хан мен Өзбек хан тұсында ислам діні гүлденді. Бүкіл Орта Азияны қамтыған үлкен күшке айналды.
Батыс Қазақстан өңірі – ежелден Азия мен Еуропа аралығындағы мәдени-рухани қарым-қатынасқа көпір болған ерекше аймақ еді. Осындай маңызы зор аймаққа ислам жедел таралады бастады. Қазақ жерінің Батыс аймағында қоныстанған халық ислам дініне оң қабағын танытып, ислам дінімен қабаттасып кетті. Аз уақыттың ішінде ислам дінің бойларына сіңіріп үлгерген халық,қылышынан құдайсыздықтың қаны тамған XIX-шы ғасырдағы Кеңес Одағының шапқыншылығына да дінің сақтай отырып қарсы тұрды. Батыс Қазақстан аймағында-ислам дінінің нық орныққанын мешіттің көптігінен байқауымызға болады. Мысалы: Башқұрстан Республикасы мемлекеттік архивінде сақталған «Қырғыз (қазақ) даласындағы мешіттер мен дін иелері туралы ведомость» деген құжатта XIX ғасырдың ортасында тек Бөкей Ордасының өзінде 128 мешіт пен онда қызмет ететін 129 діни лауазымды тұлғаның тізімі берілген. Діни лауазымды тұлғалар діни білімді тек ауыл молдасынан ғана алып қоймай, Меккеде, Египетте, Қазан мен Уфа қалаларынан оқып келген болатын. Бұның өзі діни тұлғалардың білімдерінің өте жоғары екендіктерін білдіреді.
Тарихта белгілі болғандай 1801 жылы Бөкей Нұралыханұлының бастауымен Бөкей ордасында ислам діні ерекше дамыды. Бөкей ханның ұлы Жәңгір ханның кезінде шарықтау шегіне жетті. Жәңгір ханның билік уақытында татар молдаларының беделі жоғарлады. Оған қоса бұқаралық араб, парсы, түрік тіліндегі қолжазба кітаптарды жинатып, 1844 жылы 17 желтоқсанда Қазан университетіне 60 кітап тапсырған. Осы еңбегі үшін Жәңгір хан «Қазан университетінің Құрметті мүшесі» атағын алды.
Қазақ жерінде молда, ишандар көптеп шықты. Солардың көпшілігі Батыс аймақтан болды. Мысалы: солардың бірнешеуіне тоқтала кетсек. Бекет ата, 362 әулие, Ақбура, Қарабура осы сынды әулие кісілер көптеп болғаны белгілі. Бұл әулие кісілердің Батыс аймақтан шығулары ислам дінімен тікелей байланысты. Ислам дінінің Батыс аймақта нық орныққандығының тағы бір дәлелі десек те болады.
«Шапағат» қоғамдық қорының
теологы Күмісбек Думан
Батыс Қазақстан өңірі – ежелден Азия мен Еуропа аралығындағы мәдени-рухани қарым-қатынасқа көпір болған ерекше аймақ еді. Осындай маңызы зор аймаққа ислам жедел таралады бастады. Қазақ жерінің Батыс аймағында қоныстанған халық ислам дініне оң қабағын танытып, ислам дінімен қабаттасып кетті. Аз уақыттың ішінде ислам дінің бойларына сіңіріп үлгерген халық,қылышынан құдайсыздықтың қаны тамған XIX-шы ғасырдағы Кеңес Одағының шапқыншылығына да дінің сақтай отырып қарсы тұрды. Батыс Қазақстан аймағында-ислам дінінің нық орныққанын мешіттің көптігінен байқауымызға болады. Мысалы: Башқұрстан Республикасы мемлекеттік архивінде сақталған «Қырғыз (қазақ) даласындағы мешіттер мен дін иелері туралы ведомость» деген құжатта XIX ғасырдың ортасында тек Бөкей Ордасының өзінде 128 мешіт пен онда қызмет ететін 129 діни лауазымды тұлғаның тізімі берілген. Діни лауазымды тұлғалар діни білімді тек ауыл молдасынан ғана алып қоймай, Меккеде, Египетте, Қазан мен Уфа қалаларынан оқып келген болатын. Бұның өзі діни тұлғалардың білімдерінің өте жоғары екендіктерін білдіреді.
Тарихта белгілі болғандай 1801 жылы Бөкей Нұралыханұлының бастауымен Бөкей ордасында ислам діні ерекше дамыды. Бөкей ханның ұлы Жәңгір ханның кезінде шарықтау шегіне жетті. Жәңгір ханның билік уақытында татар молдаларының беделі жоғарлады. Оған қоса бұқаралық араб, парсы, түрік тіліндегі қолжазба кітаптарды жинатып, 1844 жылы 17 желтоқсанда Қазан университетіне 60 кітап тапсырған. Осы еңбегі үшін Жәңгір хан «Қазан университетінің Құрметті мүшесі» атағын алды.
Қазақ жерінде молда, ишандар көптеп шықты. Солардың көпшілігі Батыс аймақтан болды. Мысалы: солардың бірнешеуіне тоқтала кетсек. Бекет ата, 362 әулие, Ақбура, Қарабура осы сынды әулие кісілер көптеп болғаны белгілі. Бұл әулие кісілердің Батыс аймақтан шығулары ислам дінімен тікелей байланысты. Ислам дінінің Батыс аймақта нық орныққандығының тағы бір дәлелі десек те болады.
«Шапағат» қоғамдық қорының
теологы Күмісбек Думан